Hành trình tự học AI tạo sinh không chỉ là việc học cách hỏi, mà còn là nghệ thuật để AI đặt câu hỏi ngược trở lại – giúp bạn hiểu sâu hơn chính mình.
Việc ứng dụng AI tạo sinh như ChatGPT trong học tập và công việc ngày càng trở nên phổ biến. Tuy nhiên, không ít người sau một thời gian sử dụng lại rơi vào vòng lặp nhàm chán: chỉ gõ câu hỏi, nhận câu trả lời, rồi… để đó. Trong hành trình 100 ngày học AI tạo sinh, một câu hỏi tưởng chừng đơn giản nhưng lại mang tính bản lề là: “Hỏi AI hay để AI hỏi mình?”
Hỏi AI: Nền tảng đầu tiên của hành trình
Trong những ngày đầu tiếp cận AI tạo sinh, việc học cách đặt câu hỏi đúng là kỹ năng nền tảng. Câu hỏi càng cụ thể, càng rõ ràng thì câu trả lời của AI càng sát với nhu cầu thực tế. Người dùng mới thường có xu hướng hỏi kiểu “AI ơi, làm giúp tôi cái này”, nhưng chưa biết cách hướng dẫn rõ bối cảnh, mục tiêu và giới hạn nội dung. Điều này khiến AI trả lời chung chung, kém giá trị ứng dụng.
Ví dụ, thay vì hỏi: “Giúp tôi viết kế hoạch dạy học”, một người học AI tạo sinh bài bản sẽ đặt câu: “Hãy viết một kế hoạch dạy học 3 tiết, dành cho học sinh lớp 8, môn Ngữ văn, tích hợp chủ đề học sinh với văn hóa truyền thống, theo định hướng phát triển phẩm chất.”
Câu hỏi tốt là chiếc chìa khóa mở đúng cánh cửa thông tin. Trong 100 ngày, người học sẽ tiến bộ rõ rệt từ cách hỏi mơ hồ sang cách hỏi chiến lược, có mục đích rõ ràng, đồng thời biết tận dụng khả năng mở rộng gợi ý của AI để đào sâu hơn nội dung.
Để AI hỏi ngược lại: Khi người học trở thành người được khai phá
Một bước ngoặt thú vị trong hành trình học là khi người dùng bắt đầu để AI hỏi ngược lại. Đây là cấp độ “trao quyền phản biện” cho AI: thay vì chỉ tiếp nhận thông tin, bạn cho phép AI gợi mở các câu hỏi phản tư, gợi ý điều chưa nghĩ đến hoặc thách thức giả định ban đầu của mình.
Ví dụ, sau khi trình bày ý tưởng khởi nghiệp giáo dục, bạn có thể yêu cầu: “ChatGPT, hãy hỏi ngược lại tôi 5 câu hỏi để tôi biết điểm yếu hoặc góc nhìn tôi còn thiếu.” Lúc này, AI không còn là chiếc loa phát thông tin nữa, mà trở thành người đối thoại – khai mở tư duy cho chính bạn.
Thạc sĩ Võ Thị Mỹ Duyên – chuyên gia đào tạo ứng dụng AI tạo sinh – từng chia sẻ trên VOH: “Học hỏi bằng cách để AI phản biện mình sẽ khiến người dùng tiến bộ vượt trội. Câu hỏi ngược của AI giúp người dùng phát hiện lỗ hổng tư duy mà chính họ không thấy được.”
Hỏi hay không bằng biết gợi ý tiếp theo
Trong giai đoạn từ ngày 40 trở đi của hành trình 100 ngày, người học dần biết cách biến mỗi câu trả lời từ AI thành bệ phóng cho một câu hỏi mới. Đây là kỹ năng khai thác đa tầng, giống như việc trò chuyện với một chuyên gia thực thụ. Bạn không hỏi để biết xong, mà hỏi để khơi mở những điều tiếp theo, như:
-
“Vậy nếu tôi áp dụng phương pháp này trong bối cảnh cấp tiểu học thì cần điều chỉnh gì?”
-
“Bạn có thể đóng vai phụ huynh và cho phản hồi về nội dung này không?”
-
“Cách tôi diễn đạt ý tưởng này có gì khiến người khác khó hiểu?”
Người học AI thành thạo luôn biết rằng một câu hỏi đúng chưa đủ – điều quan trọng hơn là biết tạo ra chuỗi gợi ý kế tiếp, khai phá mọi góc cạnh của vấn đề.
Biến AI thành bạn đồng hành tư duy, không chỉ là công cụ trả lời
Sau 100 ngày luyện tập, AI không còn là nơi “tra cứu thông tin” mà trở thành “đối tác phản biện tư duy”. Trong các buổi họp, bài thuyết trình hay viết nội dung quan trọng, bạn có thể để AI hỏi ngược lại: “Câu này đã đủ hấp dẫn chưa? Có cách diễn đạt nào hay hơn không?” hoặc “Nếu là người đọc, bạn sẽ phản ứng ra sao với bài viết này?”
Chính những câu hỏi như vậy giúp người dùng vượt khỏi giới hạn của tư duy cá nhân. Đây cũng là điều mà nhiều chuyên gia coi là bước chuyển từ “người dùng AI” sang “người cùng phát triển với AI”.
Học để phản biện, chứ không học để lệ thuộc
Một trong những sai lầm lớn nhất khi học AI là sử dụng nó như một chiếc máy photocopy nội dung. Người học AI thật sự sẽ học cách kiểm tra, phản biện và chỉnh sửa đầu ra từ AI – và cách hiệu quả nhất là để AI hỏi ngược lại. Những câu hỏi như: “Phần nào của nội dung này chưa đúng với thực tế ở Việt Nam?”, “Có dẫn chứng cụ thể nào khiến nội dung này đáng tin hơn không?” sẽ giúp bạn tiến xa hơn trong tư duy phân tích và sáng tạo.
AI là người thầy không bao giờ mỏi mệt, nhưng chính bạn mới là người phải ra đề cho người thầy ấy. Mỗi lần để AI hỏi ngược lại, bạn đang học cách học sâu hơn.
Bài viết do AI tổng hợp dựa theo một phần giáo trình VTALK
