Chỉ sau 100 ngày học AI tạo sinh, nhiều người bất ngờ nhận ra: Không phải AI thông minh hơn mà chính tư duy đặt câu hỏi của con người đã thay đổi – sâu sắc và có chiến lược hơn.
Trong thời đại mà công nghệ AI phát triển như vũ bão, việc biết sử dụng các công cụ như ChatGPT không còn là một lựa chọn, mà đang dần trở thành một kỹ năng thiết yếu. Thế nhưng, học sử dụng AI không đơn thuần là biết cách gõ lệnh hay yêu cầu chatbot làm giúp mọi thứ. Điều quan trọng hơn cả chính là: cách bạn đặt câu hỏi.
Sau hành trình 100 ngày học AI tạo sinh, nhiều người dùng tại Việt Nam, đặc biệt là giáo viên, sinh viên, phụ huynh hay nhân viên văn phòng, đã ghi nhận một sự chuyển biến sâu sắc: Họ không chỉ dùng AI hiệu quả hơn, mà chính bản thân họ cũng trở thành những người học hỏi sâu sắc hơn – nhờ biết cách đào sâu vấn đề và thay đổi cách truy vấn.
Tư duy đặt câu hỏi: Khởi đầu cho mọi ứng dụng AI hiệu quả
Hầu hết người mới dùng ChatGPT thường gõ những câu đơn giản như “viết giùm tôi bài văn”, “dịch đoạn này” hoặc “tóm tắt tài liệu”. Những truy vấn này có thể mang lại kết quả tức thời, nhưng lại rất dễ rơi vào tình trạng thông tin hời hợt, thiếu chiều sâu.
Tư duy đặt câu hỏi – chính là chiếc chìa khoá mở ra sức mạnh thật sự của AI tạo sinh. Câu hỏi càng rõ ràng, càng chi tiết, càng phản ánh được mục đích thật sự của người hỏi thì AI càng trả lời tốt. Sau 100 ngày rèn luyện, người dùng học được cách tự hỏi: Mình đang muốn tìm hiểu điều gì thật sự? Có bối cảnh nào cần bổ sung để AI hiểu hơn không? Có cách diễn đạt nào giúp AI nắm đúng trọng tâm hơn không?
Từ một người chỉ hỏi “ChatGPT, học tiếng Anh sao cho nhanh?”, họ đã biết chuyển thành: “Tôi là giáo viên tiểu học, có 30 phút mỗi ngày để tự học tiếng Anh, nên bắt đầu từ nền tảng nào để có thể hiểu tài liệu AI sau này?”
Đào sâu tận gốc – khả năng quan trọng nhất khi học cùng AI
AI không đoán ý người dùng – mà chỉ phản hồi theo cách người dùng dẫn dắt. Chính vì vậy, biết cách “đào sâu” một vấn đề là kỹ năng quyết định để làm chủ công cụ này.
Thay vì hỏi một lần rồi chờ kết quả, người học AI hiệu quả sẽ hỏi theo chuỗi: Tại sao lại như vậy? Có nguyên nhân nào sâu xa hơn? Có góc nhìn khác về điều này không? AI có thể minh hoạ bằng một ví dụ tương tự trong giáo dục Việt Nam không?
Thạc sĩ Võ Thị Mỹ Duyên – chuyên gia đào tạo AI tạo sinh, nhận định: “Người dùng thành công với AI không phải vì họ giỏi công nghệ, mà vì họ biết soi lại chính tư duy mình, hỏi lại điều tưởng chừng mình đã biết, và đi đến tận cùng của vấn đề.”
Khả năng đào sâu giúp người dùng không chỉ lấy được thông tin cần thiết, mà còn phát triển khả năng tư duy phản biện – kỹ năng quan trọng bậc nhất trong mọi lĩnh vực hiện nay.
Rèn luyện thói quen phản biện trước khi truy vấn
Một điểm chung đáng chú ý ở những người đã học AI tạo sinh bài bản là họ không còn chấp nhận mọi kết quả từ ChatGPT một cách thụ động. Họ bắt đầu phản biện chính câu hỏi mình đặt ra. Họ hỏi lại: “Câu này có đang dẫn hướng sai không?”, “Có thành kiến gì ngầm trong cách hỏi không?”, hoặc “Có cách nào hỏi thông minh hơn không?”
Điều này giống như việc bạn không còn viết thư cho AI, mà đang ngồi đối thoại cùng một cố vấn, cùng nhau đào sâu vấn đề. Chính sự phản biện này giúp nâng tầm không chỉ chất lượng câu trả lời, mà còn nâng luôn tư duy của người hỏi.
Thói quen này dần dần lan sang các lĩnh vực khác: học tập, công việc, và cả giao tiếp đời sống. Người học biết cách phân tích vấn đề, tránh hiểu lầm và biết đặt vấn đề sắc sảo hơn – điều mà bất kỳ kỹ năng mềm nào cũng cần.
Từ “người hỏi thông tin” đến “người dẫn dắt AI”
Sau 100 ngày học AI tạo sinh, người dùng giỏi không còn chỉ là người hỏi câu hỏi. Họ trở thành người dẫn dắt cuộc đối thoại với AI. Họ không yêu cầu một câu trả lời duy nhất, mà biết yêu cầu AI phân tích theo nhiều góc nhìn, đặt mình vào nhiều vai trò: như giáo viên, phụ huynh, nhà quản lý…
Một ví dụ điển hình: thay vì hỏi “ChatGPT, hãy viết nội dung tuyên truyền về bảo vệ môi trường”, người học đã biết hỏi: “Viết lại nội dung tuyên truyền môi trường cho học sinh lớp 6 vùng nông thôn, dùng ngôn ngữ gần gũi, có câu hỏi tương tác ở cuối, gợi ý thêm 2 ý tưởng trò chơi lồng ghép vào bài học.”
Đây là biểu hiện rõ rệt của tư duy chủ động – người dùng không bị lệ thuộc mà biết khai thác AI đúng cách, đúng mục tiêu, đúng bối cảnh.
ChatGPT chỉ thật sự mạnh khi bạn biết học đúng cách
Điều quan trọng nhất sau 100 ngày học AI không phải là nhớ bao nhiêu “prompt” hay kỹ thuật, mà là hình thành được tư duy học đúng cách: biết đặt câu hỏi rõ ràng, đào sâu vấn đề, phản biện và đối thoại có mục tiêu.
Khi tư duy hỏi đã đúng, AI trở thành một người bạn đồng hành cực kỳ đắc lực – không chỉ giúp bạn làm việc nhanh hơn mà còn giúp bạn học sâu hơn, hiểu vấn đề gốc rễ hơn. Và đây chính là kỹ năng không chỉ dành cho người làm công nghệ, mà dành cho bất kỳ ai sống và làm việc trong kỷ nguyên AI.
Bài viết do AI tổng hợp dựa theo một phần giáo trình VTALK
