Nhiều người chưa từng học công nghệ vẫn đang dùng ChatGPT để dạy con, soạn giáo án, hoặc hỗ trợ công việc văn phòng. Nhưng liệu điều đó có nghĩa là một ngày nào đó, ChatGPT sẽ thay thế hoàn toàn vai trò của người thầy, người cô?
Trong làn sóng phát triển như vũ bão của trí tuệ nhân tạo, AI tạo sinh – đặc biệt là ChatGPT – đang trở thành công cụ được hàng triệu người Việt tìm đến mỗi ngày. Không chỉ dân công nghệ mà cả giáo viên, phụ huynh, sinh viên khối xã hội và người lớn tuổi đều bắt đầu đặt câu hỏi: “Học AI tạo sinh có khó không?” và “ChatGPT có thay được giáo viên không?”. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ vai trò của AI trong giáo dục hiện đại, đặc biệt là với những người không chuyên về công nghệ.
ChatGPT không thay giáo viên, nhưng đang thay đổi vai trò của giáo viên
Thay vì đặt câu hỏi “AI có thay giáo viên không?”, chúng ta nên hỏi “Giáo viên sẽ làm gì khi có AI đồng hành?”. ChatGPT không thể thay thế hoàn toàn năng lực sư phạm, cảm xúc, sự kết nối và khả năng thích nghi của con người. Thế nhưng, nó lại là trợ lý đáng tin cậy, giúp giáo viên tiết kiệm thời gian, tổ chức nội dung bài giảng khoa học hơn và cá nhân hóa việc học cho từng học sinh.
Ví dụ, một giáo viên tiểu học không giỏi công nghệ vẫn có thể dùng ChatGPT để gợi ý các hoạt động phù hợp với chủ đề bài học, viết truyện cổ tích lồng ghép bài học đạo đức hoặc tạo bộ câu hỏi ôn tập nhanh chỉ trong vài phút. Điều đó giúp người thầy trở nên linh hoạt hơn, tập trung vào cảm xúc lớp học thay vì quá tải với giấy tờ.
Chia sẻ từ ThS. Võ Thị Mỹ Duyên – Chuyên gia Đào tạo Ứng dụng AI tạo sinh: “Giáo viên không cần trở thành lập trình viên để dùng ChatGPT. Họ chỉ cần hiểu cách hỏi đúng, đặt ngữ cảnh đúng và chọn lọc nội dung phù hợp với lớp học của mình.”
Từ đó, vai trò của giáo viên không biến mất mà được mở rộng. Họ trở thành người hướng dẫn sáng tạo, nhà cố vấn học tập, người dẫn đường giàu cảm hứng – những điều mà ChatGPT không thể thay thế.
AI tạo sinh là “trợ giảng” lý tưởng cho người không chuyên công nghệ
Một điều đáng mừng là bạn không cần biết lập trình mới học được AI tạo sinh. Với ChatGPT, bạn chỉ cần biết cách viết câu hỏi rõ ràng và sử dụng tiếng Việt đúng ngữ cảnh. Học sinh yếu, sinh viên khối xã hội, nhân viên văn phòng hay phụ huynh đều có thể dùng ChatGPT để:
Nhờ giải thích khái niệm khó bằng lời dễ hiểu.
Lập kế hoạch học tập hoặc hỗ trợ con cái học tập tại nhà.
Soạn giáo án cá nhân hóa, phù hợp từng trình độ học sinh.
Nhờ đó, ngay cả những người không chuyên về công nghệ cũng có thể “làm chủ” một phần sức mạnh của AI mà trước đây vốn chỉ dành cho dân IT.
Điều quan trọng là học cách đặt câu hỏi đúng – điều này được gọi là kỹ năng “prompt”. Ví dụ: thay vì hỏi “Soạn giúp tôi bài giảng môn Văn”, hãy nói “Tôi là giáo viên lớp 9, cần bài giảng môn Văn về bài thơ ‘Đồng chí’, có phần hoạt động nhóm cho học sinh trung bình”. Càng cụ thể, ChatGPT càng hiệu quả.
Việc học cách “ra đề” cho ChatGPT không hề khó. Nó giống như cách bạn đặt câu hỏi cho một người bạn hiểu biết – chỉ cần rõ ràng, đủ thông tin và có mục tiêu cụ thể.
ChatGPT giúp học cá nhân hóa – điều giáo viên khó làm một mình
Trong lớp học 40 học sinh, không dễ để giáo viên có thể cá nhân hóa nội dung cho từng trình độ, sở thích và tốc độ tiếp thu. Nhưng ChatGPT có thể làm điều đó nhanh chóng. Bạn chỉ cần nói: “Học sinh tôi học chậm, hãy viết lại bài toán này đơn giản hơn, có hình minh họa” – là ChatGPT sẽ hỗ trợ tức thì.
Ngoài ra, ChatGPT có thể đóng vai “bạn học ảo” để học sinh luyện nói tiếng Anh, tập viết văn theo mẫu, hoặc tự kiểm tra kiến thức trước khi thi. Điều này giúp học sinh tự tin hơn, chủ động học tập mà không quá phụ thuộc vào giờ học chính khóa.
Phụ huynh cũng có thể dùng ChatGPT để giải thích bài cho con, thiết kế các hoạt động học tại nhà, hoặc tạo kế hoạch học hè phù hợp với con mình. Điều đó giúp giảm áp lực và nâng cao vai trò giáo dục trong gia đình, mà không cần đến những kỹ năng công nghệ phức tạp.
Khi học sinh được học theo cách riêng phù hợp với mình, kết quả học tập và sự yêu thích học tập có thể thay đổi rõ rệt. Đây là lợi thế lớn mà ChatGPT đang mang lại cho nền giáo dục cá nhân hóa tại Việt Nam.
Sức mạnh của ChatGPT nằm ở người dùng – không nằm ở chính nó
Câu hỏi không còn là “AI thông minh đến đâu?”, mà là “Người dùng có đủ thông minh để dùng AI hay không?”. Một giáo viên hiểu rõ mục tiêu bài học sẽ dùng ChatGPT hiệu quả hơn người chỉ biết sao chép câu trả lời từ AI. Một phụ huynh hiểu rõ con mình cần gì sẽ đặt câu hỏi tốt hơn khi nhờ ChatGPT hỗ trợ học tập tại nhà.
AI tạo sinh giống như một chiếc kính lúp. Nó phóng đại khả năng tư duy và sáng tạo của người dùng – nếu người dùng biết cách điều hướng. Ngược lại, người thiếu định hướng sẽ dễ bị lệ thuộc vào AI và mất dần tư duy độc lập.
Sử dụng ChatGPT không phải là chuyện “nhấn nút để có câu trả lời”, mà là cả một quá trình rèn luyện khả năng hỏi đúng, kiểm tra lại kết quả, và dùng nội dung đó theo cách phù hợp với hoàn cảnh thực tế. Đây là lý do khiến người không rành công nghệ vẫn có thể dùng tốt ChatGPT – miễn là họ biết đặt câu hỏi có ý nghĩa.
Trong tương lai, những ai biết cách “cộng tác với AI” sẽ có lợi thế lớn, kể cả khi họ không phải lập trình viên hay chuyên gia công nghệ. Việc học cách sử dụng AI tạo sinh như ChatGPT đang trở thành một kỹ năng sống quan trọng, tương tự như kỹ năng giao tiếp, làm việc nhóm hay sử dụng Internet thời trước.
Điều quan trọng nhất là giữ tinh thần chủ động, đặt câu hỏi phản biện và không coi ChatGPT là “ông thầy toàn năng”. Chính con người mới là trung tâm, còn AI chỉ là công cụ để hỗ trợ tốt hơn.
Bài viết do AI tổng hợp dựa theo một phần giáo trình VTALK
